خنده، توفان مغزی است

تجربه می‌کنم؛ بی‌دلیل می‌خندم، خنده‌ام نمی‌آید. به‌زور مثل یک هنرپیشه که ناچار است نقشش را اجرا کند، برای لحظاتی درگیرش می‌شوم و تمام آرزویم این است که جهان واقعاً بخندد.

نظرهای متفاوتی در این زمینه وجود دارد. برخی روان‌شناسان معتقدند که مغز، تفاوت میان خنده‌ی بادلیل و بدون ‌دلیل را تشخیص نمی‌دهد و در نتیجه، فرد دچار نوعی سرخوشی و احساس لذت می‌شود.

«الکی‌خندیدن» یا خندیدن بدون‌ ‌دلیل به افزایش ترشح هورمون دوپامین و اندورفین و در نتیجه، احساس شادی منجر می‌شود. هم‌چنین به تنفس بهتر، کاهش فشار خون، بهبود ایمنی بدن و البته کاهش استرس و اضطراب کمک می‌کند. آن‌ها معتقدند خنده‌های غیرواقعی شاید به‌نظر پاسخی نامناسب به استرس‌های شدید باشند، اما احتمالاً از مغز محافظت می‌کنند.

از سوی دیگر در خبری می‌خوانیم که محققان در سال ۱۹۸۸ میلادی، با بررسی تأثیر خنده‌ی مصنوعی بر وضعیت و حالت روحی انسان، به این نتیجه رسیدند که لبخندزدن حتی اگر واقعی نباشد، می‌تواند موجب شعف و شادی شود. اما ۲۸سال بعد، دانشمندان بار دیگر به آزمون این فرضیه پرداختند؛ آن‌چه این‌بار به‌دست آمد در نقطه‌ی مقابل یافته‌های پیشین بود و بر این اساس، خنده‌ای که از ته دل نباشد، نه‌تنها تأثیری بر خود فرد ندارد، بلکه در بهترشدن فضای عمومی هم نقشی ایفا نمی‌کند.

• خنده باید واقعی باشد

البته هم‌چنان این اختلاف نظر وجود دارد. «نازنین پورقیصر»، روان‌کاو و مشاور در گفت‌وگو با هفته‌نامه‌ی دوچرخه می‌گوید: «تا وقتی که ما احساسی را واقعاً تجربه نکنیم نمی‌توانیم نمود درستی از آن را درک کنیم. مثلاً من وقتی بخواهم به صورت مصنوعی شادبودن را نشان بدهم، چون احساسم واقعی نیست، صددرصد نمی‌توانم آن تعاملی را که باید، القا کنم. خنده‌ی مصنوعی نمی‌تواند احساس شادی واقعی بیاورد، چون ما آن احساس را به‌صورت واقعی تجربه نکرده‌ایم.»

او در ادامه به بحث سلامتی اشاره می‌کند و می‌گوید: «‌حتی خیلی وقت‌ها می‌گویند روی سلامتی اثر می‌گذارد، ولی وقتی واقعی نباشد و در حد خنده‌ی نمایشی بماند، نمی‌تواند روی سلامتی اثر بگذارد.

فردی را که افسردگی دارد تصور کنید. او هرچه‌قدر هم بخواهد در ظاهر نشان دهد آدم شادی است، لبخند بزند و نقابی به صورت بزند که شکل ظاهری‌اش را آدم شادی نشان بدهد، باز هم نمی‌تواند افسردگی را درمان کند. آن افسردگی از بین نخواهد رفت و صرفاً فقط شاید بتواند روی محیط و اطرافیان تأثیر بگذارد.

خیلی وقت‌ها هست که در زندگی‌مان مشکلات زیادی داریم، اما از یک اتفاق کوچک خوشحال می‌شویم. با این حال این شادی موقت نمی‌تواند آن مشکلات را پوشش بدهد. حالا چه برسد که مثلاً این شادی کوتاه، مصنوعی هم باشد.»

• فواید خنده‌ی مصنوعی

او ادامه می‌دهد: «شاید خنده‌ی مصنوعی فقط بتواند در تعاملات اجتماعی به ما کمک کند. مثلاً من حال روحی خوبی ندارم، ولی در فضایی که هستم، محیط کار یا محیط اجتماعی یا مهمانی، وقتی به کسی نگاه می‌کنم، لبخند می‌زنم. آن لبخند می‌تواند تعامل اجتماعی مرا بهتر کند یا کمک کند بتوانم روی آن شرایط کنترل بهتری داشته باشم. لبخند و ظاهر شاد و مهربان می‌تواند تأثیر مثبتی بر دیگران بگذارد. البته این هم بستگی به وضعیت دارد. مثلاً ما نمی‌توانیم در وضعیت دعوا یا وسط بحث بخندیم! خنده‌ی ما می‌تواند باعث اذیت و آزار یا سوءتفاهم دیگران هم باشد.

گاهی وقت‌ها که افراد ناآشنا اطراف ما هستند، لبخندزدن می‌تواند شناسه‌ای به طرف مقابل بدهد که این آدم خطرناک نیست، صدمه نمی‌زند، مشکلی ایجاد نمی‌کند و واکنش‌های افراطی یا تهاجمی احتمالی طرف دیگر را کاهش می‌دهد.

وقتی ناراحتیم ولی به همکار یا هم‌کلاسی‌مان لبخند می‌زنیم، چون واکنشمان واکنشی مثبت است، او هم به ما لبخند می‌زند و این قضیه، حس خوب و تعامل خوبی را برقرار می‌کند.»

• وقتی واقعاً شادیم

پورقیصر درباره‌ی شادی واقعی می‌گوید: «ما وقتی واقعاً شاد هستیم و از کاری یا فکری لذت می‌بریم، انتقال‌دهنده‌ی خوبی مثل دوپامین در مغز ما ترشح می‌شود. این حالت برای مغز خوب است، به مغز انرژی می‌دهد و احساس لذت را در سیستم هیجانی مغزمان تجربه می‌کنیم. این حس واقعی می‌تواند در سلامت جسم ما هم تأثیرگذار باشد، چون واقعاً خوشحال هستیم و احساس لذت می‌کنیم.

حتی وقتی یک غذای خوش‌مزه، لبخند رضایت واقعی را روی لب ما می‌آورد، مستقیم روی مغز تأثیرگذار است. ولی هرچه‌قدر هم لبخند مصنوعی بزنیم، وقتی نوروترانسمیترهای مغزی یا انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز شکل نمی‌گیرد، تأثیر خاصی نمی‌تواند داشته باشد.»

• هرروز بخندید

اما به هرشکلی، خنده‌ی روزانه را فراموش نکنید! چون تحقیقات نشان داده یک دقیقه خنده، معادل ۴۰بار ‏تنفس عمیق است و هنگام خندیدن، ۴۰۰ عضله‌ی بدن از جمله عضله‌ی پیشانی، عضله‌های چشمی، عضلات چین‌دهنده‌ی ‏ابرو، لب، شکم و شانه به جنبش در می‌آیند. هم‌چنین هنگام خندیدن، غدد اشکی و دهان، حلق و ریه نیز فعال ‏می‌شوند.

محققان، خندیدن را به توفان مغزی تشبیه می‌کنند و اعتقاد دارند خنده مانند یک شوک عصبی برای دستگاه اعصاب و روان بسیار مفید است و به افزایش گردش ‏خون، به‌خصوص در اندام‌های گوارشی و غدد لنفاوی منجر می‌شود.‎

منابع: خبرگزاری تسنیم، خبرگزاری ایسنا، خبرگزاری ایرنا و خبرگزاری سلامت

تصویرگری: کاری فندر یاخت